W Nysie znajduje się Wieża Wrocławska, znana również jako Wieża Bramy Wrocławskiej lub Biała Wieża, która ma swoje korzenie w średniowieczu. Jest to gotycka budowla obronna, która stanowi jedną z niewielu zachowanych części miejskich obwarowań tej historycznej miejscowości.
Obiekt ten, obok innej ciekawej konstrukcji, jak Wieżą Ziębicką, oraz fragmentów murów obronnych, przyciąga uwagę miłośników historii oraz architektury.
Historia
W okolicach roku 1350, za czasów biskupa Przecława z Pogorzeli, w Nysie zbudowano solidne mury obronne otaczające Nowe Miasto. Wzmocnione one zostały przez liczne baszty oraz przedmurze, a także cztery bramy, które miały strategiczne znaczenie: Wrocławską na północnym wschodzie, Ziębicką na północnym zachodzie, Bracką po stronie południowo-zachodniej i Celną na południu. Każda z tych bram była wyposażona w wysoką wieżę, co dodatkowo zwiększało ich obronne walory.
Mury tworzyły zamknięty obwód wokół Nysy, mający nieregularny kształt przypominający czworobok, z zaokrąglonymi narożnikami. W celu ułatwienia komunikacji z miastem, skonstruowano zwodzone mosty, gdyż cały obszar obwodu był otoczony nawodnioną fosą, co znacząco podnosiło poziom bezpieczeństwa mieszkańców.
W eastern narożniku murów znajdował się zamek biskupi, który tworzył odrębny zespół obronny. Był on połączony z fortyfikacjami miejskimi i oddzielony od reszty miasta dodatkową fosą, która była zasilana wodami z odnogi Białej Głuchołaskiej. Stare Miasto z kolei otoczone było innymi fortyfikacjami, prawdopodobnie w formie wału ziemnego oraz drewnianego ogrodzenia – częstokołem. Znaczenie obronne miały także system stawów, które zabezpieczały przedpole fortyfikacji w rejonie zamku, a także fosy, kanały oraz rzeki: Nysa Kłodzka i Biała Głuchołaska.
W marcu 1428 roku, podczas wojen husyckich, te solidne systemy obronne zdały egzamin, chroniąc miasto i jego mieszkańców przed atakującymi husytami, podczas gdy wiele pobliskich miejscowości padło ofiarą ich łupieżczych działań.
W XVI wieku, w związku z rosnącym zagrożeniem ze strony Turcji, przystąpiono do modernizacji murów miejskich. Wieża Bramy Wrocławskiej zyskała wtedy nadbudowę wyposażoną w strzelnice artyleryjskie, co ponownie podniosło jej znaczenie w systemie obronnym Nysy.
Jeszcze na początku XVIII wieku doceniano walory murów miejskich, które przeszły kolejne remonty, mimo że miasto otoczone było już nowoczesnymi fortyfikacjami bastionowymi (zob. Twierdza Nysa).
Ostatecznie, mury miejskie Nysy zostały niemal całkowicie rozebrane w drugiej połowie XIX wieku oraz na początku XX wieku. Mimo tego, do dziś przetrwały niektóre elementy średniowiecznego systemu obronnego, w tym dwie wysokie wieże: Ziębicka oraz Wrocławska.
Architektura
Wieża Wrocławska w Nysie to imponujący 33-metrowy obiekt, którego charakterystyczna gotycka struktura prezentuje niezwykłe detale architektoniczne. Początkowo, na szczycie budowli znajdowało się szersze, kwadratowe zwieńczenie, wymodelowane na konsolach, które otaczały liczne wnęki ostrołukowe. Te wysokie otwory zamknięte były odcinkowymi łukami. Na wierzchołku wieży wznosiła się smukła iglica, która niestety została zniszczona przez Szwedów w 1642 roku.
Na przełomie XVI i XVII wieku, wieża zyskała manierystyczną attykę, łączącą w sobie funkcje obronne oraz dekoracyjne. Dolna część tej attyki zbudowana jest z prostego muru, w którym znajdują się otwory strzelnicze dla artylerii. Wzdłuż osi ścian wieży umieszczone są szczyciki o bogatym wykroju. Są one oddzielone gzymsami i zwieńczone chorągiewkami. W narożnikach umieszczono kwadratowe nastawy z cylindrycznymi wieżyczkami, które przypominają stylizowane basteje z kluczowymi strzelnicami, a także pinakle w kształcie postumentów, zdobione spływami.
Wieża Bramy Wrocławskiej pełniła funkcję samodzielnego ośrodka obrony. Dostęp do niej możliwy był tylko przez otwór wejściowy, umiejscowiony na wysokości korony murów miejskich. Ten oryginalny otwór przetrwał do dzisiaj, podobnie jak fragment muru obronnego przylegającego do wieży. W drugiej połowie XIX wieku, podczas rozbiórki fortyfikacji, w przyziemiu wieży wykonano nowe przejście. Na początku lat trzydziestych XX wieku do tego przejścia wmurowano bogato rzeźbiony, manierystyczny portal z 1603 roku, który pochodził z kamienicy rynkowej nr 18, znanej jako Pod Patrycjuszem.
Portal charakteryzuje się płaskorzeźbioną dekoracją roślinną z ozdobnymi podstawami łuku oraz kluczem, na którym umieszczono głowę św. Jana Chrzciciela. W polach powyżej łuku znajdują się dwa anioły wykonane w technice płaskorzeźby. Ta elegancka rama otoczona jest pilastrami osadzonymi na wysokich cokołach, które zdobią reliefowe ornamenty groteskowe oraz kompozytowe kapitele z główkami aniołków. Nad pilastrami widnieje fryz inskrypcyjny oraz profilowany gzyms. Wieżę wieńczy układ trzech owalnych kartuszy herbowych, umieszczonych w obramieniach okuciowych – dwa boczne nawiązują do bogatej dekoracji roślinnej z maszkaronami, natomiast środkowy kartusz przedstawia herb biskupa Jana Sitscha.
Po bokach portalu wznoszą się obeliski, również o płaskorzeźbionej dekoracji, z czego jeden z nich, niestety, uległ zniszczeniu.
Oceń: Wieża Wrocławska w Nysie