Dzwonnica przy bazylice św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie

---

Budynek

Obiekt, który mierzy 43 metry wysokości, jest częściowo inspirowany wieżami kościelnymi katedry wrocławskiej. Jego konstrukcja opiera się na kwadratowym planie, a zewnętrzna powierzchnia została wykonana z cegły pokrytej kamienną wykładziną.

W narożnikach budowli znajdują się cztery pary solidnych, schodkowych skarp, które nadają mu dodatkową forteczność. Południowo-zachodni fragment bryły zdobi wieloboczna wieżyczka, w której umieszczono kamienną klatkę schodową prowadzącą na taras dzwonnicy.

Interesującym elementem architektonicznym jest liczna dekoracja rzeźbiarska, której autorzy pozostają nieznani. Na zachodniej ścianie wbudowano kamienną płytę z datą „1512 r.”, co podkreśla historyczne znaczenie tego miejsca.

Dzwony

W latach 1512–1945 we wnętrzu dzwonnicy znajdowała się konstrukcja nośna wykonana z drewna, na której zawieszone były dzwony, tworząc charakterystyczny krajobraz tej monumentalnej budowli.

Święty Jakub

Największym dzwonem w tym pięknym kompleksie jest Święty Jakub. Został on odlany w Nysie w 1494 roku przez ludwisarza Bartłomieja Lindenradta. Jego masa wynosi aż 8200 kg, a średnica to imponujące 225 cm. Wydaje dźwięki w tonacji B, co czyni go jednym z najwcześniejszych dzwonów, które zachowały się na Śląsku. Nie sposób nie zauważyć, że pod względem rozmiaru, ustępował jedynie największym dzwonom ówczesnej Europy.

W wyniku rekwizycji dokonanych przez rząd III Rzeszy w latach 1941–1942, dzwon ten ocalał, pozostając jedynym, który przetrwał do końca wojny. Niestety, w 1945 roku uległ on zniszczeniu podczas pożaru; spadł z ponad 30 metrów, roztrzaskując się na kawałki. Pozostałe fragmenty wykorzystano w latach pięćdziesiątych XX wieku do odlania dwóch nowych dzwonów.

Święta Anna

Na trzeciej kondygnacji dzwonnicy wisiał dzwon o nazwie Święta Anna, który był drugim pod względem wielkości dzwonem, osiągając średnicę 1,57 metra. Został wykonany w 1518 roku, a w 1942 roku przeniesiono go do Kolonii, co czyni go nieco mniej dostępnym dla obecnych zwiedzających.

Inne większe dzwony przed rokiem 1945

• Matura (1545-1942),
• Dzwon zmarłych (1645-1942),
• Stara Matura (1646-1917),
• Święty Franciszek (1890-1917),
• Dzwon Jadwigi (1934-1942),
• Dzwon Chrystusa Króla (1934-1942),
• Nowa Matura (1937-1942).

Święty Maciej

Obecnie w dzwonnicy wisi także Święty Maciej, który pierwotnie należał do wieży ratuszowej w Nysie. Dzwon ten, po tragicznym pożarze, został przetopiony, a następnie na nowo odlany. Zachowano na nim średniowieczne inskrypcje, w tym napis z pierwotną datą jego odlania, która przypada na 1498 rok.

Inne większe dzwony po roku 1945

• Ave Maria,
• Święta Agnieszka,
• Najświętsza Maryja Panna,
• Anioł Stróż,
• Święty Stanisław Kostka,
• Święta Barbara,
• Święty Franciszek Ksawery,
• Święty Andrzej Bobola,
• Święta Monika,
• Święty Jacek,
• Święty Józef,
• Święty Stanisław Biskup.

Stan obecny

W chwili obecnej na czwartej kondygnacji dzwonnicy znajduje się dziewięć dzwonów oraz zegar z kurantem, który został ufundowany w 2003 roku, stanowiąc prawdziwą ozdobę tego historycznego miejsca.

Historia

Historia dzwonnicy przy bazylice św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie sięga 1474 roku, kiedy to rozpoczęto jej budowę w czasach biskupa Rudolfa von Rüdesheim (1468-1482). W początkowych planach przewidywano, że wysokość budynku wyniesie od 100 do 120 metrów. Pierwsze dwa poziomy zrealizował Mikołaj Hirz, mistrz budowlany, który najprawdopodobniej przybył z Nadrenii. O tych informacjach świadczą zachowane tablice fundacyjne, umieszczone nad wejściem oraz pod głównym oknem dzwonnicy.

W 1493 roku, za rządów biskupa Jana IV Rotha (1482-1506), ukończono trzecią kondygnację. Budowa trwała z przerwami aż do 1548 roku, lecz nigdy nie osiągnięto zakładanego celu. W 1516 roku, z fundacji kolejnego biskupa Jana Thurzo (1506-1520), postawiono czwartą kondygnację, jednak wkrótce pojawiły się poważne problemy. Kryzys gospodarczy spowodował brak funduszy na dalsze prace, a zmiany w estetyce – z gotyku na renesans – również wpłynęły na decyzje budowlane.

Najważniejszym powodem wstrzymania budowy okazała się jednak niestabilność gruntu, która była znacznie poważniejsza, niż zakładano. Wieża zaczęła osiadać i przechylać się w niebezpieczny sposób. Wobec tej sytuacji postanowiono zakończyć prace i przykryć 43-metrowy obiekt dachem, mimo że jego wysokość była trzykrotnie niższa od pierwotnych zamierzeń. Z planów dotyczących budowy piątej i szóstej kondygnacji zrezygnowano bez szans na realizację.

Zgromadzone materiały miały być wykorzystane do budowy kamiennego mostu w drugiej połowie XVI wieku, który zlokalizowano niedaleko Bramy Wrocławskiej. Do dziś można oglądać ruiny filarów tego mostu na rzece Nysie Kłodzkiej, pomiędzy mostem kolejowym a progiem wodnym przy kościele św. Elżbiety. Dzwonnica, od pięciu stuleci, pełni swoją podstawową funkcję, a w XIX wieku dodatkowo stała się miejscem obserwatorium astronomicznego.

Obiekt ten przeszedł przez wiele trudnych chwil, z których najtragiczniejsza miała miejsce podczas II wojny światowej. W latach 1941-1942 zarekwirowano wszystkie dzwony, z wyjątkiem Świętego Jakuba, który jednak zniszczono w 1945 roku podczas walk o miasto. W następnych latach, w latach pięćdziesiątych, miała miejsce odbudowa wypalonego wnętrza dzwonnicy, a drewniana więźba została zrekonstruowana, na której zawieszono nowe dzwony.

Od 2009 roku w dzwonnicy systematycznie przeprowadzane są prace renowacyjne elewacji, połączone z rekonstrukcją gotyckich zdobień, co pozwala na zachowanie tego cennego zabytku dla przyszłych pokoleń.

Skarbiec św. Jakuba

Na pierwszych trzech piętrach zorganizowano przestronną galerię, w której znajduje się ekspozycja znana jako Skarb św. Jakuba.

W nowoczesnym wnętrzu umieszczono eleganckie gabloty, w których podziwiać można cenne, zabytkowe dzieła sztuki złotniczej.

W tej wyjątkowej kolekcji zgromadzono unikatowe przedmioty, które zostały odnalezione pod prezbiterium kościoła św. Jakuba oraz w piwnicy plebanii.

W szczególności wyróżniają się wyroby nyskich złotników, które stanowią świadectwo lokalnej sztuki sakralnej, a także inne piękne eksponaty, takie jak ornaty, meble oraz różnorodne artefakty.

Zegar, krzyż i tablice pamiątkowe

Na zachodniej części dzwonnicy umieszczono szereg istotnych elementów, które mają znaczenie zarówno historyczne, jak i religijne dla lokalnej społeczności.

• zegar z kurantem oraz podświetleniem diodowym, który został montowany w 2003 roku,
• krzyż z inskrypcjami „W krzyżu miłości nauka” oraz „W tym znaku zwyciężysz”,
• tablica pamiątkowa, która upamiętnia półwiecze istnienia Armii Krajowej oraz oddaje hołd poległym żołnierzom tej formacji, ceremonię odsłonięcia zorganizowano 15 września 1991 roku,
• tablica okolicznościowa, dedykowana ofiarom pomordowanych rodaków, została wmurowana oraz uroczyście odsłonięta 30 listopada 2003 roku, by uczcić sześćdziesiątą rocznicę masowych mordów Polaków na Wołyniu i Kresach Południowo-Wschodniej Polski, dokonanych przez UPA i OUN.

---

Oceń: Dzwonnica przy bazylice św. Jakuba i św. Agnieszki w Nysie

---