Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Nysie

---

Historia

Historia Jezuickiej obecności w Nysie sięga roku 1622, kiedy to biskup wrocławski Karol I Habsburg postanowił wzmocnić wpływy Kościoła katolickiego na terenie Śląska. Przybycie jezuitów miało na celu uczynienie z Nysy istotnego ośrodka kontrreformacji. Już w tym samym roku w Księstwie Nyskim miały miejsce pierwsze procesy o czary, rezultatem których było spalenie na stosie sześciu kobiet uznanych za czarownice. Działalność zakonników była szeroko zakrojona, obejmująca duszpasterstwo, politykę, a także patronat nad nauką i sztuką.

Miasto planowano przekształcić w ośrodek uniwersytecki, gdzie miało powstać seminarium duchowne, kongregacja oraz konwikt. Niestety, te ambitne zamierzenia nie zostały zrealizowane, głównie z powodu nagłej śmierci biskupa w 1624 roku.

Przybycie jezuitów do Nysy opóźniło się z powodu sprzeciwu stanów śląskich, które były zdominowane przez protestantów. Początkowo zakonnicy zamieszkali przy Rynku Solnym, w miejscu dawnych bożogrobców, którzy zostali przeniesieni do obecnego kościoła św. Piotra i Pawła przy ulicy Brackiej.

W latach 1669–1686, zgodnie z projektem Petra Schűllera z Ołomuńca, wzniesiono dla jezuitów kolegium. Kolejny biskup wrocławski, Karol Ferdynand Waza, ufundował budowę kościoła, który zaprojektowano w Mediolanie przez Andreo Quadro i zbudowano pod kierownictwem najpierw mistrza budowlanego Mateusza Kirchbergera, a później nadwornego architekta biskupiego Michała Kleina. Kamień węgielny położono 27 maja 1688 roku, a świątynię konsekrowano 1 czerwca 1692 roku przez biskupa Ludwika Franciszka von Neuburga.

W 1807 roku kościół spłonął w wyniku oblężenia Nysy przez wojska napoleońskie. Co roku, w dniu imienin fundatora, 4 listopada, podczas mszy świętej wystawiana była pozłacana kapsuła z sercem biskupa Karola, który zmarł w Madrycie. Obecnie można ją zobaczyć w skarbcach św. Jakuba, mieszczących się w dzwonnicy przy bazylice św. Jakuba.

Dziś kościół ten jest jednym z trzech filialnych kościołów parafii św. Jakuba. Co roku w sierpniu z jego terenu wyrusza pielgrzymka do Jasnej Góry, stanowiąca istotny element lokalnej tradycji religijnej.

Architektura

Kościół, o znacznej orientacji ku północy, jest przykładem barokowej architektury w formie bazyliki, charakteryzującej się trójprzęsłową i trójnawową konstrukcją. Budowla jest przykryta dachem dwuspadowym, a także dachami pulpitowymi, co nadaje jej wyjątkowy wygląd.

Frontowa fasada, która jest podzielona na trzy osie, wzbogacona została pilastrami oraz odcinkowym naczółkiem. Wyróżnia się dwiema kwadratowymi, trójkondygnacyjnymi wieżami, które zwieńczają piękne hełmy z latarniami. Portyk usytuowany przed fasadą, wsparty na kolumnach o porządku korynckim, dodaje elegancji całej bryle.

Wnętrze kościoła, z wyjątkiem prezbiterium zakończonego półkolistą apsydą, otoczone jest przez empory położone nad kruchtą oraz dwiema rzędami bocznych kaplic. Empory połączone są arkadami o spłaszczonym łuku. Krajobraz bocznych kaplic, które mają ścięte narożniki, harmonijnie łączy się z szeroką nawą główną oraz prezbiterium poprzez półkoliste arkady.

Również nie można pominąć dwóch wież, które są przedłużeniem kaplic bocznych. Łączy je wąskie przęsło, w którym znajduje się chór muzyczny z tęczą i półkolistą arkadą. Prezbiterium natomiast, zamknięte półkoliście, jest jednoprzęsłowe i otoczone dwiema kwadratowymi kaplicami, co zapewnia mu nieco mniejszą szerokość w porównaniu do nawy i wznosi się na wyższy poziom o jeden stopień.

Obok południowej kaplicy prezbiterialnej zlokalizowano poprzeczną, piętrową zakrystię, która posiada trzy przęsła oraz klatkę schodową. Sklepienia, którymi ozdobione są wnętrza kościoła, mają różnorodne formy, od krzyżowych nad nawami bocznymi i emporami do kolebkowo-krzyżowych z lunetami nad nawą główną. Są one zdobione geometrycznymi dekoracjami sztukatorskimi oraz barokowymi plafonami, które powstały na przełomie XVII i XVIII wieku.

Malowidła, przypisywane Karolowi Dankwartowi, nadwornemu malarzowi biskupa wrocławskiego, koncentrują się głównie na apoteozie Matki Bożej. Tematyka fresków obejmuje przedstawienia Maryi jako Królowej Proroków, Niepokalanego Poczęcia oraz Wniebowzięcia, a także sceny z życia Jezusa i Maryi. Co ciekawe, malowidła te są nietypowe dla epoki baroku, gdyż nie są uzależnione od architektury i nie mają elementów iluzjonistycznych.

Prezbiterium sklepione krzyżowo oraz hemisferycznie z lunetami w zamknięciu, a zakrystia charakteryzuje się kolebkowym sklepieniem z lunetami. Wyposażenie wnętrza, w tym ołtarze, ambona oraz konfesjonały, jest przeważnie w stylu późnobarokowym. Ołtarz główny, datowany na 1691 rok, przedstawia Wniebowzięcie z późnogotycką dębową figurą Maryi, która zachowała się jedynie w fragmentach z powodu pożaru w 1807 roku.

W roku 1860 dokonano uzupełnień wykonanych przez Bernarda Afingera, a także zachowało się srebrne tabernakulum z początku XVIII wieku, dzieło nyskiego złotnika Jana Franciszka Hartmana. Ściany kościoła są ozdobione pilastrami oraz zdwojonymi kompozytowymi kapitelami w narożnikach, które podtrzymują fryz oraz belkowanie.

---

Oceń: Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Nysie

---